De rechtbank veroordeelde eind juli dat de gemeente Veenendaal nooit onderzoek had mogen doen naar een groep mensen en personen zonder hun medeweten en het onderzoek ook niet zomaar mogen delen.
Volgens de rechtbank heeft de gemeente daarmee artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) geschonden. “Er was geen wettelijke basis aanwezig voor de uitvoering van het onderzoek. De gemeente heeft geen controle gehouden op de uitvoering van het onderzoek en het rapport gedeeld met derden, waaronder de AIVD, zonder eerst hoor en wederhoor toe te passen”, zo luidt het vonnis.
Hoewel de burgemeester inmiddels, ook persoonlijk, zijn excuses heeft aangeboden, willen D66, GroenLinks/PvdA, Lokaal Veenendaal en SP, toch het naadje van de kous weten. De partijen vinden onder andere dat de gemeente die excuses al had moeten aanbieden toen via NRC in 2021 aan het licht kwam dat het onderzoek had plaatsgevonden. VVD Veenendaal vindt ook dat excuses nodig waren, maar tegelijkertijd vond het onderzoek plaats in een periode van grote maatschappelijke onrust. De samenleving veilig houden in zulke omstandigheden is niet makkelijk.
Gedetailleerd beeld
Dat onderzoek naar de Veense moslimgemeenschap, inclusief moskee Taubah, vond plaats in 2018. Nuance door Training & Advies (NTA) voerde het onderzoek, dat overigens ook in Almere en Delft plaatsvond, destijds uit. Het rapport ‘Islamitische infrastructuur in Veenendaal’ schetst een gedetailleerd beeld van hoe de moslimgemeenschap in de gemeente er destijds uitzag, zonder dit overigens al te diepgravend met betrokkenen te verifiëren en suggereert daarbij zelfs welke groepen salafistisch zouden zijn. In 2024 werd een zwartgelakte versie naar de raad gestuurd, in 2024 gevolgd door de publicatie van grotere delen van het stuk;
De rechtbank Midden-Nederland oordeelde eind juli dat het hele onderzoek onrechtmatig was. Het schond volgens de rechter de grondrechten en de privacy van mensen. De zaak was aangespannen door stichting Taubah, die uitgebreid in het rapport voorkomt.
Volgens de burgemeester was de aanleiding voor het onderzoek de zorgen die destijds in Veenendaal leefden over polarisatie en radicalisering. “Ook in Veenendaal waren er zorgen over een mogelijk salafistisch netwerk, vanuit de gemeenschap zelf kwamen daar signalen over. We werden geconfronteerd met IS-uitreizigers. Hierdoor ontstond de behoefte aan een onafhankelijk beeld van het lokale speelveld. Op advies van de NCTV en door hen bekostigd kwam dit onderzoek tot stand.”
Kats noemt het oordeel van de rechtbank “een streng oordeel wat we onszelf als gemeente aanrekenen. We hadden deze opdracht niet mogen verstrekken. Daarvoor bieden we onze excuses aan, ook voor de gevolgen die dit heeft gehad voor de relatie tussen de gemeente en stichting Taubah in het bijzonder en de moslimgemeenschap in het algemeen.”
Of het debat van dinsdag nog moties gaat opleveren is nog niet duidelijk. In de stukken die bij de agenda van die vergadering zijn gevoegd, zijn deels gelakte mailwisselingen te zien met verzoeken om het stuk te delen met anderen. Onder andere de gemeente Ede wordt daarin genoemd, waar eerder ook al een dergelijk onderzoek plaatsvond. Ook zijn er mails van en haar het ministerie van Sociale Zaken te zien waarmee het onderzoek destijds ook werd gedeeld.
Saillant detail daarbij is verder dat de Autoriteit Persoonsgegevens in april dit jaar oordeelde dat het ministerie de onderzoeksgegevens uiterlijk in juni vernietigd moesten zijn. AP-voorzitter Aleid Wolfsen zei hierover “Het verzamelen van persoonsgegevens in deze onderzoeken was illegaal, omdat het zonder wettelijke basis gebeurde en het ministerie er niet open over was. Bovendien was het discriminerend, omdat het voornamelijk gaat om mensen met een islamitische achtergrond. Dit schaadt het vertrouwen van mensen in de overheid.”
