Het gaat om de resultaten van onderzoeken die onder andere in Almere, maar ook in Ede en Veenendaal plaatsvonden. De Ombudsman schreef eerder een vernietigend rapport over het onderzoek in Almere en een aantal Edese raadsfracties stelde dringende vragen aan het college van burgemeester en wethouders.
De gevoelige informatie over islamitische inwoners werden gedeeld met de AIVD (de inlichtingendienst), het ministerie van Sociale Zaken en de NCTV (nationaal coördinator terrorismebestrijding), zonder dat de inwoners iets verkeerd deden en zonder dat ze er iets van wisten. Wel ondervinden ze de gevolgen. Sommige betrokkenen vertellen bijvoorbeeld dat ze intensieve controles moeten ondergaan tijdens het reizen.
Volgens de Autoriteit Persoonsgegevens vond die gegevensverzameling plaats tussen 2016 en 2019. Het ging daarbij niet alleen om onderzoeken naar personen, maar ook naar organisaties als moskeeën en andere netwerken in de moslimgemeenschappen in de gemeenten. De twee maanden die de minister de tijd krijgt moet de slachtoffers de mogelijkheid geven om te zien wat er precies over hen is geregistreerd.
Twaalf onderzoeken en 3.000 documenten
AP-voorzitter Aleid Wolfsen: “Het verzamelen van persoonsgegevens in deze onderzoeken was illegaal, omdat het zonder wettelijke basis gebeurde en het ministerie er niet open over was. Bovendien was het discriminerend, omdat het voornamelijk gaat om mensen met een islamitische achtergrond. Dit schaadt het vertrouwen van mensen in de overheid.”
Na onderzoek van de Autoriteit bleek het te gaan om twaalf onderzoeken die het ministerie van SZW liet uitvoeren. Dat leverde 3.000 documenten op zoals rapporten, gespreksverslagen, e-mails en notities. Ook de uitwisseling van persoonsgegevens tussen ministeries en andere overheidsinstanties kwam aan bod. De gegevens kwamen onder andere uit open bronnen (internet, sociale media), gesprekken met andere personen en ‘veldonderzoek’ op locatie. Het door SZW ingehuurde onderzoeksbureau bezocht hierbij bepaalde moskeeën om ‘inzicht te krijgen in de informele infrastructuur en om diepgaande data te verzamelen’.
Zeker 31 mensen zijn op die manier specifiek onderzocht. De rapporten bevatten persoonsgegevens van deze mensen, zoals de naam, opleiding, werkgever, functie, gedragingen, religieuze overtuiging en denkbeelden. Daarnaast zijn nog eens honderden mensen genoemd in rapporten en andere documenten. Van hen is hun naam vermeld en de relatie tot de onderzochte persoon.
Op 20 september 2023 sprak de AP het ministerie van SZW voor het eerst aan op de verplichting om alle burgers over wie het illegaal informatie had verzameld, persoonlijk te informeren. Het ministerie stuurde vervolgens een brief om mensen te wijzen op de mogelijkheid een inzageverzoek te doen. De mensen waarvan vast stond dat hun gegevens onrechtmatig zijn verwerkt, kregen een excuusbrief en de minister bood excuses aan in de Tweede Kamer. Doordat er al excuses liggen verwacht de Autoriteit dat de twee maanden genoeg zullen zijn. Daarna worden de gegevens definitief vernietigd.
