De bomen beginnen halfvolwassen te worden: het jaar van aanplant is 2010 en de bomen zijn vanaf de kweek momenteel ongeveer twintig jaar oud. De laan begint aanzicht en karakter te krijgen. Daarvoor waren ze destijds ook aangeplant, maar toen was de gemeente nog niet op de hoogte van hoe schadelijk de bomen kunnen zijn.
De uitheemse hemelboom wordt pas enkele decennia in Nederland gebruikt. Nu blijkt dat de bomen grote groeikracht hebben, met wortels die schade toebrengen aan wegen en constructies. Verder verdrukken Hemelbomen door hun grote verspreiding van zaden de inheemse flora.
Intussen staat de hemelboom op de lijst van invasieve exoten van het RIVM. De boom mag daardoor niet meer worden verhandeld, aangeplant of verspreid. Op bestaande hemelbomen liggen geen restricties: het is aan terreinbeheerders hoe hiermee om te gaan.
Dat de gemeente Veenendaal tot kap overgaat, komt omdat uit onderzoek en inspectie blijkt dat de hemelbomen om de Van Essenlaan (ernstige) schade beginnen te veroorzaken. De groenbeheerder wil daarom de gehele bomenlaan vervangen. Die schade wordt ook bevestigd door een onafhankelijk boomadviesbureau.
De schade door grote hoeveelheden zaden komt vooral door vrouwelijke hemelbomen. Aan de Van Essenlaan is meer dan de helft van de bomen vrouwelijk. Toch zijn er op en rond de locaties bijna nergens zaailingen aangetroffen. De zaden zijn niet erg kiemkrachtig in deze beheerde stedelijke omgeving en zaden verspreiden niet ver. Verspreiding van zaden is momenteel niet het argument voor preventieve kap.
Wortels bedreigen kademuren
Probleem in de Van Essenlaan zijn vooral de wortel(uitlopers). Aan de Van Essenlaan is al goed te zien dat de wortels de kademuren bedreigen. Dit is een gevaar waar iets aan gedaan moet worden. Op de overige locaties hebben de bomen (vooralsnog) voldoende ruimte en zijn nog geen problemen waargenomen.
En dus gaan alle hemelbomen langs de straat weg. De laan krijgt nieuwe beplanting met een variatie van inheemse boomsoorten. Aan de kant van de kademuur gebeurt de kap als eerste, omdat er daar al schade is.
De kap gaat samen met vervanging van de asfaltdeklaag van de laan. Eerst worden de bomen gekapt, en daarna het asfalt vervangen. De beplanting wordt wel iets heel anders: een ecologisch kruidenmengel met inheemse bomen.
De bedoeling van de gemeente is om van de Van Essenlaan een ecologische wijkontsluitingsweg met veel natuurwaarde en biodiversiteit te maken. Compleet anders dus dan het huidige strakke beeld. Er komen wel bomen terug. De gemeente wil meteen een fors formaat bomen planten om direct effect te krijgen.
Inloop en inspraak
Om het hele verhaal duidelijk te maken wordt een webpagina op de gemeentepagina ingericht, brieven verstuurd en een inloop georganiseerd. Op die laatste gelegenheid, die voor volgende maand staat gepland, kunnen bewoners kiezen uit een variatie aan beplanting. De werkzaamheden staan voor het eerste kwartaal van 2026 op de planning.
De kosten van dit alles zijn rond de € 150.000 euro. Dit bedrag wordt gehaald uit het potje van het meerjareninvesteringsplan (MIP) voor renovaties van openbaar groen.
