Deze dag is een ode aan de luchtlandingen van 1944, nu dus tachtig jaar geleden. De dag verbindt het spectaculaire van de paradropping met het belang van herdenken. En het kon deze 21ste september niet op. Deze dag met zon en weinig wind dropten rond de duizend parachutisten op de Ginkelse Hei. Tachtig jaar geleden werden ze begroet door fel verzet en Duits vuur. Dit keer was het een warm welkom van een massaal toegestroomd publiek.
Engelse parachutisten van het 2th Battalion van The Parachute Regiment, para’s van 11 Luchtmobiele Brigade uit Nederland en para’s uit onder meer de VS, Engeland en andere NAVO-landen vertrokken vanaf vliegbasis Eindhoven en landden met hun parachutes op de hei. Het werd een luchtspektakel van historische vliegtuigen en parachutes in allerlei kleuren. De Parachute Group Holland voerde precieziesprongen uit. Zij sprongen uit een Dakota die meedeed tijdens D-Day op 6 juni 1944 in Normandië. De kogelgaten hebben ze maar in het toestel laten zitten, maar de rest van het toestel is zo opgeknapt dat het veilig de lucht in kan.
De grote belangstelling leidde wel tot opstoppingen op de N224 en A12, maar veel mensen gaven aan de oproepen van de gemeente gehoor en kwamen met de fiets of met de speciale pendelbussen vanaf station Ede-Wageningen en parkeerplaatsen in de omgeving.
Veteranen
Veel veteranen bezochten deze dag. De elf helden uit de Tweede Wereldoorlog mochten veilig in de tent blijven zitten. De jongste van hen was 98. De veteranen van oorlogen van recentere datum liepen vaak met uniform en al in het publiek. Zo ook twee Britse Royal Signals die in de zon bij de schaapskooi gezellig babbelend rondliepen. Hun kenmerkende hoeden en lange rode jassen houden ze aan, ook al breekt het zweet ze uit. Ondanks de warmte vinden Michael ‘Mick’ en Jack het geweldig. Ze zijn hier op eigen gelegenheid gekomen. Mick en Jack, beiden met een indrukwekkend rijtje medailles op de borst, leerden elkaar in 1968 kennen op Cyprus, waar ze in actie moesten komen. “We verloren elkaar daarna jaren uit het oog, maar vonden elkaar bij een reünie weer terug”, vertelt Mick.
Sindsdien bezoeken ze samen zo vaak mogelijk herdenkingen, maar deze vinden ze wel heel speciaal. “Niet alleen vanwege de WOII-veteranen en de koning, maar dit is een soort heilige grond. Hier sprong op 18 september 1944 de tweede lichting soldaten af in een poging de brug bij Arnhem te bereiken en veroveren. We vinden het belangrijk is dat je dit soort dingen blijft herdenken. Je ziet maar aan de oorlog in Oekraïne dat vrede niet vanzelfsprekend is.”
Beide Signals gaan morgen ook naar de herdenking op de Airbornebegraafplaats in Oosterbeek. “Prinses Ann is daar, zegt Jack met een knipoog. “En hoe warm het morgen ook is, de hoed blijft op en de jas blijft aan!”
De Pegasus Pipes and Drums lopen langs en stellen zich op bij het monument. Tachtig doedelzak- en drumspelers komen niet alleen maar van de pipeband uit Barneveld, vertelt de Pegasus Pipe Major Vincent de Feijter uit Ede. We zijn met ongeveer tachtig muzikanten van bands uit het hele land.”
Na de kranslegging volgt voor hen het spannendste moment. Dan spelen ze allemaal het nummer Highland Cathedral. Maar zover is het nog niet. De groep motoren op de weg geeft aan dat de koning in aantocht is. Even later loopt de koning langs de groetende militairen en neemt hij plaats naast de Edese burgemeester Verhulst.
De koning geeft geen toespraak en de Edese burgemeester is de eerste die dat wel doet. “Vrijheid is niet vanzelfsprekend,” zegt hij. “We moeten blijven herdenken en gedenken. Het gebeurde hier op de Ginkelse Heide op de tweede dag van operatie Market Garden. Hier, waar wij nu staan. Draai je even om en kijk. Please look back and remember: opdat we nooit vergeten.” Ook sprak hij over het bombardement op Ede zuid, een dag voor dat Operatie Market Garden begon. In totaal kwamen hierbij 71 burgers om.
Kolonel Commandant Andrew Harrison van het Parachute Regiment vertelde in zijn toespraak over de allereerste herdenking van de Slag om Arnhem, in een klein kerkje in Engeland. Generaal Roy Urquhart zat een jaar eerder met zijn manschappen vast bij hotel Hartenstein in Oosterbeek, van waar ze uiteindelijk in alle stilte moesten ontsnappen en de strijd om ‘de brug te ver’ moesten opgeven. In september 1945 woonde hij de korte herdenkingsdienst bij en onthulde een klein monument, een gouden kruis met het embleem van de parachutisten. Een van de gesneuvelden, John Howard, is nog steeds niet terecht. Gelukkig zijn vele anderen wel gevonden. Dat overal in de regio Airbornevlaggen hangen noemde Harrisson een indrukwekkend eerbetoon aan hen die vielen.
Minister van Defensie Brekelmans legde in zijn toespraak het verband tussen toen en nu. Freedom does not come for free. “Ook Oekraïne kan straks hun oorlog in alle rust herdenken, Hopelijk kan dat al snel.”
Koning Willem Alexander legde na de toespraken als eerste een krans bij het Airbornemonument, gevolgd door de Edese burgemeester René Verhulst. De Arnhemse burgemeester Ahmed Marcouch en vele hoogwaardigheidsbekleders legde een krans, en de Edese kinderburgemeester legde bloemen. Dat laatste mochten bezoekers na 14.00 uur ook doen, waar men massaal gebruik van maakte.
Een aantal WOII-veteranen is aanwezig bij de herdenking van Market Garden in Ede. Onder meer Geoff Roberts, Eugeniusz Niedzielski, Max Wolff en Willem Wilbrink zijn er. De koning, de Arnhemse en de Edese burgemeester mocht de veteranen een hand geven, maar verder niemand. Dat is niet verwonderlijk als je bedenkt dat ze allemaal tegen de honderd lopen of die leeftijd al voorbij zijn.
Poolse militairen
Op het herdenkingsplein loopt een groepje Poolse militairen in uniformen uit de Tweede Wereldoorlog. Ze zijn blij dat ze hier kunnen zijn. “Vanwege de oorlog in Oekraïne was het maar de vraag of we het zouden halen, maar het lukte gelukkig toch”, vertelt een van hen. “De herdenking was geweldig en we zijn vereerd dat de Nederlandse koning er ook bij aanwezig was. Nu gaan we kijken op de tankbaan bij de historische voertuigen en zien hoe de historische uniformen van de andere figuranten eruit zien.”
Een echtpaar uit Zevenaar had geluk dat ze ondanks de lange wachttijden met het OV en de pendelbussen toch op de hei konden komen. “We vertrokken om 10 uur van huis en hadden een flinke wachttijd bij de pendelbus”, vertelt de vrouw. “We kwamen rond 11.30 uur en waren een beetje bang dat we niks meer konden zien. Maar we hadden geluk: we kwamen vlakbij de koning en de burgemeester terecht. Ik vond het zo leuk om de koning eens in het echt te zien. Normaal zie je hem alleen op tv. En nu ineens in het echt. Dat vond ik erg indrukwekkend.”
Haar man voegt eraan toe dat hij daarnaast de droppings fascinerend vond. “Ze bleven maar komen,” zegt hij bewonderend. “Toen die doedelzakband na de herdenking dat gezamenlijke nummer speelde (Highland Cathedral) kreeg ik gewoon kippenvel. En tegelijkertijd sprongen er achter ons nog meer parachutisten. Ik ben erg onder de indruk.”
Geen bussen meer vanaf station
Even voor 14.00 uur roept de gemeente Ede op: kom niet meer naar de hei. De wachttijden bij de pendelbussen bij de Stingerbol naast station Ede Wageningen lopen flink uit de hand. De bussen rijden mede daarom alleen nog om mensen terug naar het station te brengen.
Dat zit drie jonge mannen toch niet lekker, als ze dat nieuws horen. Ze willen toch nog graag even naar de hei, maar dat zal helaas niet gaan. Teleurgesteld lopen ze terug naar het station.
Een echtpaar uit Velp dat net uit de bus komt had meer geluk. “We waren pas even na 10 uur vertrokken en het duurde tot 12.30 tot we eindelijk op de hei waren”, vertelt de vrouw. “We waren bang dat we alles gemist hadden maar er kwamen steeds nieuwe vliegtuigen over en veel daarvan hadden ook parachutisten aan boord. De herdenking zelf hebben we gemist, maar er was zoveel te zien en het weer was super! We zijn blij dat we hebben doorgezet!”
Meer over
