Herdenking, bevrijding en vrijheid
Deze dagen – 4 t/m 14 mei – staan in het teken van herdenking, bevrijding en vrijheid. Dit jaar geldt dit voor mij in het bijzonder. Afgelopen jaar werkte ik hard aan mijn nieuwe boek ‘Strijd en verzoening’. In dit boek staat de ramp centraal die Europa trof in de 20e eeuw – twee wereldoorlogen en het leed die ze veroorzaakten. Maar ook de wederopbouw in de tweede helft van de vorige eeuw en de nieuwe kansen die zich voordeden.
Vanavond zal ik in het bijzonder denken aan de zware offers die Piet Rombout en Marie de Bondt brachten. En niet te vergeten hun kinderen. Hun tweede zoon Ferdie betaalde de hoogste tol. Piet en Marie woonden beiden in Ede toen ze elkaar ontmoetten in 1922 als actieve leden van gymnastiekvereniging Sparta. Piet Rombout werkte zich op tot bouwtekenaar van de gemeente Ede. In 1936 maakte hij een reis naar een Duitse vriend in Neurenberg. Daar zag hij met eigen ogen de gevaarlijke kanten van het nazisme.
Halverwege de bezetting zwoor hij zijn principes van het gebroken geweertje af en raakte hij betrokken in het plaatselijk verzet. Hij vervalste persoonspapieren, verlofpassen en distributiebonnen met als doel het helpen van vluchtelingen en onderduikers. Samen met zijn zoon Ferdie hielp hij geallieerde Airborners over te zetten naar bevrijd Zuid-Nederland. Marie, hoewel bang voor de risico’s die haar man en kinderen liepen, was solidair tot het bittere eind. Zeven weken voor de bevrijding ging het mis. Eerst Ferdie later Piet werden opgepakt. Beiden werden afschuwelijk en lang gemarteld door de nazi’s. Toch gaven ze niet toe, verklikten ze niemand noch geheime informatie. Piet, inmiddels een stervend fysiek wrak, maakte een eind aan zijn leven in Kamp Amersfoort. Zoon Ferdie werd twee dagen later gefusilleerd. Voor vader en zoon is volkomen terecht een ereplaats ingericht in het Mausoleum op de Paasberg in Ede.
Bevrijdingsdag in 1945 was natuurlijk de echte en mooiste bevrijdingsdag. Maar nog steeds vieren wij met vreugde de bevrijding van bezetting en tirannie. En vooral vieren we dat we vrij zijn. We hangen de vlag uit. Trekken eropuit om te genieten van een dag vol zon, kan het zijn vanbuiten maar in elk geval vanbinnen. Maar zijn wij te midden van alle hoempa, pop- en rockgedruis voldoende doordrongen van wat vrijheid inhoudt? Te kunnen zeggen wat je vindt. Kritiek mogen geven op je baas of op de regering. Pas te worden bestraft na een eerlijk proces. Goede zorg voor ieder. Vrij stem- en demonstratierecht. Het is niet toevallig dat de vluchtelingenstromen veelal leiden naar Noord Europa, we leven in een vrij land. Maar de ontstellende actualiteit is dat steeds meer Nederlandse Joden zich hier niet meer veilig voelen.
De hoofdpersonen in mijn nieuwe boek ontmoeten elkaar bewust of onbewust op de Dam op de avond van de vierde mei in 2012. Burgemeester van der Laan houdt daar een indringende rede over verzet en vrijheid. Als wij in bezettingstijd zouden leven, zouden wij dan kiezen voor onze eigen veiligheid of de vrijheid van een ander? Iedereen denkt hierover het hare of zijne. Maar allemaal hopen we dat we nooit voor deze keuze komen te staan.