Van stiltegebied naar herriegebied: flinke commentaren op Defensieplannen

Zo vrezen de gemeente Ede en de provincie Gelderland vanwege de uitbreidingsplannen van Defensie voor zowel Infanterie Schietkamp Harskamp als vliegbasis Deelen, voor een ‘stapeling’ met grote gevolgen, ondanks de steun die er ook is. De provincie vraagt van Defensie dan ook om per gebied precies aan te geven waar die stapeling van Defensie-activiteiten gaat plaatsvinden en daarover afspraken met provincie en gemeenten te maken. Verder moet Defensie volgens de provincie duidelijkheid geven over de effecten van de plannen en hoe Defensie daarmee zal omgaan. De provincie wil dat terugzien in de definitieve plannen.

Ook de gemeente Ede, met zowel vliegbasis Deelen als het Infanterie Schietkamp Harskamp op haar grondgebied, heeft naast de eerder uitgesproken steun voor de plannen ook reserves, zo valt te lezen in de zienswijze die zij naar Defensie stuurden. Ook hier gaat het vooral om de gevreesde ‘stapeling’ van Defensie-activiteiten. In de gemeente Ede zijn er, naast Deelen en Harskamp, ook zorgen om de legeroefeningen op de Eder en Ginkelse Hei, de grotere laagvliegroutes over deze gebieden en het vliegen van gevechtshelikopters tussen De Valk, Hoenderloo en Deelen. Dit legt volgens de gemeente veel extra druk op de omgeving. “In deze Ontwerp Beleidsvisie zien wij nog onvoldoende terug dat de stapeling van activiteiten op voorkeurslocaties ook een effect heeft bovenop de individuele activiteiten.” De gemeente vraagt Defensie dan ook “dringend hier meer aandacht aan te besteden.”

Zorgen van wandelaars en recreanten

Over dat ‘herriegebied’ maken ook omwonenden, wandelaars en andere recreanten zich zorgen. Vier wandelaars op en rond het Deelerwoud en het Rozendaalse Veld, een natuurgebied dat onder andere grenst aan vliegveld Deelen, vrezen voor verstoring van de natuur, brandgevaar en schrikreacties van honden die in bepaalde zones mogen loslopen. Ze schreven over hun zorgen in een zienswijze aan Defensie.

“We gaan straks van stiltegebied naar herriegebied en waar moet ik dan heen met mijn bange hond?”, vraagt een van de briefschrijvers, hondenbezitter Annemarie Reimelink zich af. ”Mijn hond is ondanks een hoop training nog steeds bang voor harde geluiden. Daarom lopen we zoveel mogelijk in losloopgebieden waar het rustig is. Aan de ene kant zie je dat er daar en in de omliggende natuur steeds meer paden worden afgesloten om rust te geven aan de dieren, maar daar komt aan de andere kant straks een gebied met veel lawaai pal naast.”

Naast Annemarie was ook Tieke Jetten een van de ondertekenaars van de zienswijze. De wandelaar maakt zich naast de rust voor de dieren die in het gebied leven en de honden die in bepaalde gebieden kunnen loslopen, ook zorgen om brandgevaar. Ze wijst op de grote natuurbrand van april die een groot stuk Eder Heide in vlammen deed opgaan door een vonkje van een oefengranaat. “Het aantal natuurbranden rondom Arnhem neemt toe. Ze vormen de grootste bedreiging voor Arnhem en de omliggende dorpen, en veel woonwijken liggen tegen natuurgebieden aan. Dus ondanks het feit dat vliegveld Deelen een eigen brandweer zal krijgen en deels al heeft, is dat niet geruststellend.”

Geschikt voor militair gebruik

De kritische briefschrijvers krijgen steun van de gemeente Arnhem, die in hun eigen commentaar op het Defensieplan wijst op: “de stapeling van militaire activiteiten in en nabij ons grondgebied, met name rondom Deelen en het cluster Schaarsbergen.”

De gemeente heeft kritiek op de Milieu Effectrapportage (MER), waarin Defensie volgens de gemeente onwenselijk gebruikmaakt van het criterium ‘geschiktheid voor militair gebruik’, wat volgens de gemeente “de neutraliteit van de milieueffectrapportage aantast.”

Ook Arnhem dringt bij Defensie aan op aandacht voor “de grote en onevenredige toename van militaire activiteiten in en rond kwetsbare natuurgebieden en de voorgenomen afbakening van het laagvlieggebied boven de Koningsweg (vlakbij Deelen-red), die onvoldoende rekening houdt met aanwezige kwetsbare functies en risico’s.”

Tieke Jetten vraagt zich daarnaast af waar ze straks nog heen kan. Met haar hond loopt ze geregeld in Deelen, het Deelerwoud en de nabijgelegen Koningsheide. “Nu is het nog redelijk rustig, met af en toe wat herrie, maar als de plannen doorgaan kun je vaak beter naar een ander bos gaan. Maar als ik de plannen bekijk is er straks geen rustig stuk bos meer. Waar moeten wij dan heen?”

Ze is kritisch op de inschatting van Defensie over het gebied dat last gaat hebben van het toenemende geluid. “Op de toekenning lijken veel natuurgebieden net buiten de geluidszone te vallen, maar dat is gewoon niet waar. Bovendien weet Defensie nog niet eens welke cargodrones in het gebied gaan vliegen, en dus ook niet hoeveel geluid dat geeft. En dat zelfde geldt voor de inschatting van het geluidsniveau van de helikopters. Voor de metingen gebruikt Defensie het lichtste model, maar het is nog niet duidelijk wat voor soort helikopters daar gaan starten en landen. Dat speelt ook voor het plan om vrachtvliegtuigen vanaf Deelen te laten starten en landen. En over hoe het zit met stikstofuitstoot is ook nog veel onduidelijk. Dat moet je natuurlijk wel weten. We zijn niet tegen defensie, maar willen wel weten hoe ze dit gaan aanpakken.”

Vliegen bij schemering

Veel organisaties en particulieren hikken aan tegen de die door Tieke geschetste onduidelijkheden in het plan. Tijdens een informatieavond over de Defensieplannen in mei waren er vragen over het aantal vliegbewegingen en volgens Annemarie zitten daar nog veel gaten in. “Defensie gaat uit van 14.200, maar zegt er meteen bij dat het met pieken en dalen gaat. Wat die pieken en dalen zijn, daar zouden we graag meer duidelijkheid over willen hebben, zodat je er rekening mee kunt houden.”

Tieke schrok toen Defensie wist te vertellen dat sommige van die pieken juist tijdens de schemering zullen vallen. “Juist dan gaat veel wild, zoals wilde zwijnen, op pad. Het is niet voor niets dat de natuurgebieden waar deze dieren leven stiltegebied zijn. Dus hoe rijm je dat met laagvliegen boven deze gebieden, zeker tijdens de schemering?”

Ook een groep bewoners van de Imbosch en Groenendaal, ten noorden van Arnhem, uitte in een zienswijze hun zorgen. Het gebied vlakbij vliegbasis Deelen bestaat voornamelijk uit bos met een klein buurtschap. De bewoners wijzen Defensie “op strijdigheid met artikel 21 van de Nederlandse Grondwet, waarin staat dat: ‘de zorg van de overheid is gericht op de bewoonbaarheid van het land en de bescherming en verbetering van het leefmilieu’. De uitbreiding van militaire activiteiten bij Vliegveld Deelen staat haaks op deze verplichting, vanwege verslechtering van de leefomgeving, aantasting van de natuur en gezondheidsschade voor omwonenden.”

De behoefte van Defensie voor 14.200 helikopterbewegingen, 240 bewegingen op de dirtstrip en een onbekend aantal cargodrones betekent volgens de groep gemiddeld 56 vliegbewegingen per dag. Groenendaal en Imbosch worden volgens de buurtschapbewoners in de Milieu Effect Rapportage niet als afzonderlijke woongebieden genoemd. “Dit terwijl hun ligging (binnen 3 km van Deelen, in een bosrijk gebied zonder geluidsbuffers) unieke blootstellingskenmerken kent. Wij verzoeken om een gebiedsspecifieke toets, met geluidsmaatstaven die beter aansluiten op de werkelijke hinderervaring.”

Eind dit jaar antwoorden en definitief plan

Mensen met commentaar op de plannen van Defensie konden tot woensdag hun bedenkingen indienen. Defensie gaat ze nu bestuderen en doet nog aanvullende onderzoeken. Op basis van eventuele nieuwe inzichten kan het plan nog op onderdelen worden aangepast. Eind dit jaar komen de antwoorden op de vragen en het definitieve plan. Het Kabinet moet er dan nog akkoord mee gaan.

Dan nog kan Defensie niet gaan vliegen, want vanaf 2026 starten de, wat Defensie omschrijft als ‘verschillende projecten van de ruimtebehoeften’. Dan moet duidelijk worden hoeveel ruimte Defensie precies nodig heeft en ook daar zijn weer inspraakronden voor ingepland en kunnen instanties en particulieren commentaar geven. Wanneer dat gaat gebeuren is nog niet bekend. Wordt vervolgd dus.