Edenaren op foto laatste gevangenen Oranjehotel: maar wie?

De gevangenis werd op 7 mei 1945 pas bevrijd nadat de Duitsers zich daar een paar dagen hadden verschanst en intussen de brand hadden gezet in de gevangenenadministratie. Door deze mannen op de foto alsnog een naam te geven wil het museum, tachtig jaar na dato, hun plaats in de geschiedenis verduidelijken.

Afgezien van twee van deze mannen komt de rest uit Ede en omgeving. Ze waren wegens verzetsactiviteiten in april 1945 door de SD gearresteerd. Via de SD-gevangenis De Wormshoef in Lunteren en Kamp Amersfoort waren ze op 18 april in het Oranjehotel opgesloten.

Naast de Edenaren kunnen er ook oud-gevangenen op de foto staan uit andere delen van Nederland. De man rechts, met sigaret, is in elk geval van de Binnenlandse Strijdkrachten en had de gevangenen opgehaald.

Op de foto staan vijftien mannen, sommigen op de rug gezien, in een vrachtwagen. Op de wagen staat ‘Afgezwaaiden Oranjehotel’. Van een aantal mannen op deze foto is inmiddels de identiteit bekend. Van links naar rechts: Henk van Kooten (A), Paul de Nooij (B), Wijnand Hengeveld (C), Nico van Hasselt (D), Feitse van de Zouw (E) en Willem Wieringa (F). Van twee personen hebben we de identiteit niet zeker kunnen bevestigen: Johan Nikkels (G) en Willem de Koning (H).

Bekend is ook dat de foto op 7 mei 1945 is gemaakt in de Scheldestraat (hoek Pletterijkade) in Den Haag. Oud-gevangene Nico van Hasselt (1924-2018) die op de foto als zevende van links staat, herinnert zich hoe hij op deze dag door de Binnenlandse Strijdkrachten werd bevrijd. “We werden toen op een groentekar geladen en eerst naar Utrecht gebracht. Daar moesten we kijken hoe een paar van die meiden kaalgeschoren werden. Daar dachten ze dat ze ons daar een plezier mee deden, maar daar hadden we echt helemaal geen behoefte aan.”

Het Oranjehotel werd na de capitulatie van het Duitse leger op 5 mei 1945 niet meteen overgedragen. Dit was typerend voor de chaotische situatie van de meidagen van 1945. De gevangenis lag in het Sperrgebiet, waar het Duitse leger het nog voor het zeggen had. De cellen van het Oranjehotel bleven dicht. Wel had de Duitse bezetter zich de dagen ervoor al voorbereid en op de binnenplaats een groot deel van de gevangenisadministratie verbrand. De eerste gevangenen kwamen op 6 mei vrij. Het NM Oranjehotel hoopt dat familieleden, vrienden of kennissen deze mannen kunnen herkennen. Wellicht leiden andere historische aanwijzingen tot hun identiteit.

Het is niet voor het eerst dat het NM Oranjehotel een beroep doet op het publiek. In 2023 wist het museum dankzij crowdsourcing de identiteit van vijf Geuzen op een foto succesvol vast te stellen.